Co można wyczytać z map

Podczas jednego ze spotkań Bractwa Gospodarczego Związku Górnośląskiego w pszczyńskim archiwum, jego kierownik, Joanna Szczepańczyk, pokazała zebranym Plan Von dem in der freien STANDES HERRSCHAFFT PLESS… TICHAUER FORST REVIERE - mapę Hellera rewirów lasu tyskiego z 1776 roku.

Po jej konserwacji i zeskanowaniu okazało się, że zaznaczono na niej drobnymi literami zanikły szlak handlowy nazwany drogą solną (Saltz weg), biegnący południowym stokiem wzgórza murckowskiego.

Stanowił zapewne drugą nitkę średniowiecznego szlaku z Krakowa w kierunku zachodnim, prowadzącą przez tereny zwane dzisiaj ziemią pszczyńską. Dawne drogi i skrzyżowania znacznie odbiegały swym ułożeniem od obecnych. Kiedy pojawiały się koleiny przesuwano nieznacznie ich przebieg. Z jednych korzystano zimą, a z innych w czasie roztopów lub latem.

Zmieniały się również priorytety, co widać na mapie Hellera. Droga solna zanikła, a znaczenia nabrała droga Opole dlugi Kierz oder der lange Strauch do Krasów (również do huty szkła w Wesołej) oraz do kopalni Emanuels Seegen (Murcki), którą po węgiel jeździli nawet kowale z odległego Bielska. Dzisiaj przez miejsce pokazane na fragmencie mapy biegnie droga dwupasmowa z Bielska do Katowic.

Sól wydobywano na powierzchnię w jednolitych kęsach tzw. bałwanach i drobniejszą w beczkach. Najbardziej czysta sól „orłowa” była pakowana do beczek oznaczonych orłem królewskim.

Pszczyńska osada Wola nabrała znaczenia po ustaleniu na rzece Wiśle granicy pomiędzy Królestwem Czech i Polski. Przyczyną jej europejskiej popularności było przygraniczne położenie, most graniczny na rzece Wiśle, komora solna i karczma dla podróżnych. Ponieważ w XVI wieku mapy były sporządzane najczęściej na podstawie własnych obserwacji autorów i relacji podróżnych, osada i most zyskały popularność.

Widać sygnaturę Woli i most na fragmencie mapy księstw oświęcimskiego i zatorskiego z 1563 roku Stanisława Porębskiego, sygnaturę osady na fragmencie mapy Gerarda Mercatora Polonia et Silesia wykonanej w Amsterdamie w 1585 roku oraz most na mapie IXNOOPΘOGPAΦIA PLESNIACA Andreasa Hidenberga z 1636 roku, zorientowanej w kierunku zachodnim.

http://www.multi.pless.pl/bractwo/mapy/wola.jpg target=_blank class=dodaj>[zobacz mapy]

Osadę autor wyrysował jako grupę zabudowań chłopskich, widzianą pod kątem z góry, otoczoną ogrodzeniem (wągrodem). Najbliżej rzeki Wisły wyrysował duży trzyczęściowy budynek, który może być komorą solną i zajazdem dla podróżnych. Na końcu wioski, w kierunku Pszczyny, pod wstęgą z nazwą osady wyrysował budynek z kominem i chorągiewkami należący zapewne do sołtysa.

 Inny rysunek, znajdujący się w kartuszu mapy Puscha z 1776 roku, przedstawiającej wolańskie wrzosowiska, odpowiada wspomnieniom najstarszych mieszkańców Woli, którzy opowiadają o karczmie przydrożnej z dwoma izbami biesiadnymi: jedną dla podróżnych i odrębną dla miejscowych gospodarzy. Budynek położony na wschodnim krańcu państwa pszczyńskiego, składający się również z trzech części, posiadał wieżę sygnalizacyjno-obserwacyjną, od której zapewne pochodziła spotykana często w aktach dawnych nazwa osady – Wieża.

Andrzej Złoty / BGZG - http://www.bractwo.pless.pl class=dodaj target=_blank>http://www.bractwo.pless.pl