Historyczne ciekawostki: Wojskowe lotnisko w Brzeźcach w czasie wojny

Radzieckie lotnisko polowe zostało utworzone w trójkącie Brzeźce, Kobielice, Poręba w końcowym okresie II wojny światowej. Znajdowało się ono po północnej stronie szosy Pszczyna-Pawłowice, w Pazurowi­cach - ówczesnym przysiółku Kobielic. Dziś teren ten należy do sołectwa Brzeźce. Północno-wschodni koniec pasa startowego dochodził do pól w Porębie, a drugi koniec znajdował się w sąsiedztwie zabudowań Pazurowic. Sztab wojskowy mieścił się w zachowanym do dziś samotnym domu przy obecnej ul. Jana Pawła II. W północnym sąsiedztwie tego domu zbudowany był solidny duży drewniany schron, a od południa domu postawiono niewielki barak. Samoloty gromadzono w sąsiedztwie przysiółka, w którego domostwach rozlokowali się lotnicy. Niektóre służby znalazły lokum w Brzeźcach i Kobielicach.

Pas star­towy zbudowany został przez radziecki 479. Batalion Obsługi Lotnictwa (479.BAO), którym dowodził mjr Demiczenko. Mniej skomplikowane roboty ziemne wykonała ludność cywilna okolicznych wsi oraz przywiezieni tu pod przymusem robotnicy z okolic Katowic. Pasy startowe miały długość 1 km, szerokość 100 m. Utwardzono je przez wałowanie za­oranego pola. Lotnisko nie cieszyło się u lotników dobrą opinią. Gdy Zygmunt J. Orlik, autor niniejszego szkicu, rozmawiał po latach z żyjącymi jeszcze lotnikami, usłyszał na jego temat wiele negatyw­nych uwag. Piloci narzekali, iż pas startowy miał niekorzystne siodło, a jego nawierzchnia była bardzo podła i w czasie opadów utrudniała start, zaś w okresie suszy wznosiły się nad nią tumany kurzu. Logistyka i obrona przeciwlotnicza należały do personelu radzieckiego. Doradcy i instruk­torzy również byli radzieccy.

Przy lotnisku ważnym miejscem było gospodarstwo pazurowickiego gospodarza Skowronka, w którego zabudowaniach był podręczny magazyn amunicji do broni pokładowej oraz rakiety dla szturmowców. W zacynowanych skrzynkach były w smarze pociski, które przed załadowaniem do broni pokładowej, czyścili chłopcy z sąsiednich wsi, między innymi Antoni Masny. Główny skład amunicji znajdował się w schronie w pobliżu lasku Dąbrowa. W dokumentach i późniejszych publikacjach pazurowickie lotnisko niepoprawnie umiej­scawia się w Porębie (w czeszczyźnie Poremba).

To właśnie na tym lotnisku tragicznie zginął kpt. Michał Minka. Jego samolot rozbił się tutaj 20 kwietnia 1945 roku. Mieszkańcy, odwiedzając groby bliskich na cmentarzu w Brzeźcach, zapewne zwracają uwagę na niepozorną mogiłę Minki - słowackiego oficera lotnictwa, który był dowódcą kompanii szkoły lotniczej w Bańskiej Bystrzycy. Brał udział w Walkach o Ostrawę. Pośmiertnie został mianowany kapitanem. Jego grób od dziesięcioleci otoczony jest opieką przez okolicznych parafian, ZBOWID (Związek Bojowników o Wolność i Demokrację) oraz uczniów z pobliskiej Szkoły Podstawowej nr 19 w Brzeźcach.

Jeszcze jedna ciekawostka: 24 kwietnia 1945 roku na lotnisko w Brzeźcach przyleciał minister obrony Ludvik Svoboda (prezydent Czechosłowacji w latach 1968-1975). Towarzyszył mu wicepremier Klement Gottwald (prezydent Czechosłowacji w latach 1948-1953). Zachowała się fotografia z tego wydarzenia.

Źródło: Zygmunt J. Orlik, Pamiętny rok 1945 na Ziemi Pszczyńskiej, Pszczyna 2012. Opracował Jacek Cisło, administrator strony Brzeźce dla Was na Facebooku i portalu brzeźce.info.