Historia

WYŚLIJ ARCHIWALNE ZDJĘCIE
  • 25 października 2022
  • 20 listopada 2022
  • wyświetleń: 5310

Jest odpowiedź na list otwarty w sprawie archiwum

Sławomir Pastuszka i Grzegorz Sztoler przygotowali list otwarty w sprawie zamknięcia pszczyńskiego Oddziału Archiwum Państwowego. Dokument został skierowany do dr Pawła Pietrzyka, Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych w Warszawie. Celem było zatrzymanie trwających już działań, zmierzających do likwidacji pszczyńskiego Oddziału Archiwum. List poparło ponad 200 przedstawicieli lokalnego środowiska naukowego i kulturalnego. Właśnie nadeszła odpowiedź z centrali. Autorzy listu otwartego nie są nią usatysfakcjonowani. W sprawie zwrócili się do burmistrza Pszczyny.

Archiwum Państwowe - oddział w Pszczynie
Archiwum Państwowe - oddział w Pszczynie · fot. UM Pszczyna


W październiku pisaliśmy o likwidacji Oddziału Archiwum Państwowego w Pszczynie, który mieści się w Muzeum Zamkowym. Zbiory mają zostać przewiezione do Katowic do końca grudnia 2022 roku. Głos w sprawie zabrali pszczyńscy historycy - Grzegorz Sztoler i Sławomir Pastuszka.

W poniedziałek, 24 października otrzymaliśmy wyjaśnienia w tej sprawie z centrali archiwum w Katowicach. "Podjęliśmy decyzję, że w obecnej siedzibie nadal będzie funkcjonowała czytelnia akt dostępna dla wszystkich użytkowników zasobu Archiwum oraz magazyny archiwalne, w których przechowywane są cenne dokumenty dot. ziemi pszczyńskiej, m.in. Archiwum Książąt Pszczyńskich" - czytamy w odpowiedzi. Więcej na ten temat w artykule Likwidacja Archiwum: dokumenty dot. Pszczyny zostaną u nas

Mimo to, ludzie kultury i nauki zdecydowali się skierować do Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych w Warszawie list otwarty. Podpisały go 173 osoby. Poniżej treść listu.

List Otwarty w sprawie likwidacji pszczyńskiego Oddziału Archiwum Państwowego w Katowicach:




Pszczyna, 24.10.2022

Szanowny Panie Dyrektorze,

Z niedowierzaniem i zaniepokojeniem przyjmujemy decyzję dotyczącą likwidacji Oddziału w Pszczynie Archiwum Państwowego w Katowicach. Oddział w Pszczynie Archiwum Państwowego w Katowicach formalnie powołano do życia 21 lipca 1950 roku. Tradycje archiwalne Pszczyny sięgają jednak czasów znacznie wcześniejszych, z uwagi na specyficzną rolę miasta w strukturach polityczno-administracyjnych Śląska, jako stolicy Wolnego Państwa Stanowego - co najmniej początków XVI wieku. Najcenniejszym w skali ogólnopolskiej i najbardziej kompletnym pod względem źródłowym zespołem Oddziału jest Archiwum Książąt Pszczyńskich z lat 1287-1945. Na uwagę zasługują dobrze zachowane akta miast: Pszczyny (1466-1945) i Bierunia Starego (1826-1945) oraz starostwa pszczyńskiego od 1743 roku.

Pokaźną grupę stanowią akta pszczyńskich sądów z lat 1849-1975, akta metrykalne ludności wyznania katolickiego, ewangelickiego i mojżeszowego, zespoły akt Urzędów Stanu Cywilnego z powiatów pszczyńskiego, bieruńsko-lędzińskiego, mikołowskiego i tyskiego. Łącznie Oddział posiada ponad 80 tysięcy jednostek archiwalnych o rozmiarze przekraczającym 0,8 kilometra bieżącego akt. Minione siedem dekad istnienia pszczyńskiego Oddziału zaowocowało niezwykłym dorobkiem twórczym - zarówno badaczy, jak i pracowników. Historycy, kartografowie, genealodzy, archiwiści od Wrocławia po Kraków i Warszawę, z Europy, a nawet z odległych stron świata (Japonia) prowadzili tu swe poszukiwania.

Warto zaznaczyć, że pszczyńskie archiwalia już w drugiej poło-wie XIX wieku sprowadzały do naszego miasta wybitnych badaczy dziejów Śląska, którzy na podstawie prowadzonych w Pszczynie kwerend i badań opublikowali cały szereg cennych publikacji. Tę humanistyczną tradycję badawczą kontynuują następne pokolenia badaczy - właśnie tu w Pszczynie zasiadając wśród przestrzeni pamiętającej jeszcze czasy archiwisty Ezechiela Ziviera (1868-1925), gdzie można - w ciszy i spokoju, serdecznej atmosferze - oddać się żmudnym poszukiwaniom. Podkreślmy raz jeszcze, że bez tej unikatowej archiwalnej spuścizny - zgromadzonej tu w Pszczynie - nie byłoby prac Ludwika Musioła (1892-1970) ani najnowszej, dwutomowej mono-grafii - dumy miasta.

Ani wielu, wielu innych cennych dla naszego regionu publikacji. A bez zaangażowania pokoleń pszczyńskich archiwistów, Oddział w Pszczynie Archiwum Państwowego w Katowicach nie zyskałby takiej renomy i uznania. Pszczyńskie archiwalia - by wspomnieć XVII-wieczną mapę Andreasa Hindenberga - znacząco podniosły dumę miejscowej społeczności z własnych korzeni, historii. Ten ostatni zabytek był w stanie zintegrować różne środowiska naukowe, jak i społeczność Ziemi Pszczyńskiej oraz samorządowców w akcji pozyskiwania środków na jego ratowanie, czego efektem była unikatowa akcja społeczna i ogromne zainteresowanie losami samego zabytku, a w konsekwencji historią Ziemi Pszczyńskiej.

Zgromadzone w Pszczynie materiały archiwalne znacząco przyczyniły się do wzrostu zainteresowania historią lokalną, a praca wykonana przez pszczyńskich archiwistów na rzecz lokalnej społeczności (liczne publikacje) i nauki (kwerendy), podniosły znacząco prestiż Instytucji, jaką są Archiwa Państwowe. Szkoda byłoby ten dobry kapitał społecznego zaufania zaprzepaścić. Uważamy, że likwidacja Oddziału w Pszczynie znacząco zuboży krajobraz kulturowy naszego regionu - szeroko pojętej Ziemi Pszczyńskiej.

Ufamy, wierzymy, że Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych w Warszawie i Dyrekcja Archiwum Państwowego w Katowicach jako dobry gospodarz wsłucha się w głosy społeczności Ziemi Pszczyńskiej, opiewających ją badaczy, pisarzy, poetów i publicystów, a także duchownych i samorządowców, jak też polityków, wszelkich ludzi dobrej woli, twórczych - i wstrzyma się z niekorzystną dla wszystkich decyzją.

Uważamy, że archiwalia Oddziału w Pszczynie powinny bezwzględnie pozostać w dotychczasowym miejscu. Jest to zgodne ze świętą zasadą pertynencji (ścisły związek zespołów archiwalnych z terytorium, na którym powstały) jak i zasadą proweniencji zespołów archiwalnych (zasada poszanowania związku materiałów archiwalnych wchodzących w skład zespołu archiwalnego z jego twórcą).

Przypominamy, że materiały te - bezcenne dla nas - wytworzone zostały w Pszczynie, przez właścicieli Pszczyny i jej dóbr, samorząd miejski, mieszkańców. Nie do zaakceptowania przez ogół badaczy (zarówno zawodowych, jak i amatorów) są też rozwiązania połowiczne - np. pozostawienie magazynu z częściowym zasobem i ograniczonym dostępem do akt. Spore zainteresowanie badawcze pszczyńskimi zbiorami wymagają przywrócenia sprawdzonych, wypracowanych przez lata standardów - czytelni naukowej, kilkuosobowej obsługi etc. Prosimy o nawiązanie konstruktywnego dialogu z nami jako stroną społeczną.

Chcielibyśmy poznać racjonalne przesłanki, które kryją się za tą decyzją. Uważamy, że instytucja naukowa, jaką jest Archiwum Państwowe powinna służyć badaczom, liczyć się z ich opiniami, wsłuchiwać się w ich głos, tak samo jak w głos społeczeństwa, z którego podatków przecież się utrzymuje.

Niewątpliwie koszty, jakie poniesie miasto, region, badacze, a także dyscypliny historyczne - bo Państwa decyzja o likwidacji Oddziału utrudni do nich dostęp - bez wątpienia będą długofalowe. Efektem tego będzie mniej publikacji historycznych, genealogicznych, publicystycznych. O wiele mniej spraw związanych z historią, dziejami regionu zostanie wyjaśnionych i spopularyzowanych. Spadnie ranga miasta Pszczyny, jak i zmniejszy się też, ulegnie marginalizacji liczne środowisko badaczy skupione wokół Ziemi Pszczyńskiej - zawodowców, jak i amatorów. Nawet lekcje historii pszczyńskich szkół, które miały miejsce w pszczyńskim Oddziale odejdą do lamusa. Uważamy też, że Oddział w Pszczynie Archiwum Państwowego w Katowicach z uwagi na swój dorobek i tradycję, a także lokalne znaczenie powinien pozostać w niezmienionym kształcie - to znaczy funkcjonować jako samodzielny Oddział.

Warunki lokalowe mają szansę się polepszyć - to kwestia tylko i wyłącznie wykorzystania funduszy europejskich, co przy dobrej współpracy zainteresowanych instytucji (Muzeum Zamkowe w Pszczynie, Archiwum Państwowe w Katowicach) i samorządu, zarówno miejskiego, powiatowego jak i wojewódzkiego - jest przecież możliwe.

Pragniemy zwrócić decydentom uwagę, że likwidacja Oddziału w Pszczynie Archiwum Państwowego w Katowicach doprowadzi do marginalizacji naszego miasta w sferach kulturo-twórczych, historycznych, uniwersyteckich. To do Pszczyny kierują swe kroki badacze z różnych ośrodków naukowych z kraju i zagranicy pozostając pod urokiem naszego miasta. Zasoby pszczyńskiego archiwum to bezcenne dziedzictwo mieszkańców Ziemi Pszczyńskiej. Pozbawianie nas naszej spuścizny będzie równoznaczne z pozbawieniem nas części naszej lokalnej tożsamości, obdarciem nas z części naszego dziedzictwa kulturowego.

Domagamy się przywrócenia Oddziału w Pszczynie Archiwum Państwowego w Katowicach.

Z poważaniem,

Sławomir Pastuszka historyk
dr Grzegorz Sztoler historyk


Poniżej nazwiska osób, które podpisały się pod listem (stan na 31 października):

list otwarty archiwum państwowe

list otwarty archiwum


Odpowiedź na list otwarty



14 listopada historycy otrzymali odpowiedź dr Pawła Pietrzyka, Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych w Warszawie.

Autorzy listu tak komentują jej treść:

- Naszym zdaniem pismo skierowane do nas przez Pana Dyrektora dr. Pawła Pietrzyka z dnia 14 listopada 2022 roku nie wyjaśnia dostatecznie przyczyn likwidacji Oddziału w Pszczynie. Nie informuje też konkretnie, jak wyglądać będzie przyszłość tej zasłużonej dla Pszczyny i regionu placówki. W związku z powyższym zwróciliśmy się dzisiaj do burmistrza Pszczyny z propozycją zorganizowania spotkania z Dyrekcją Archiwum Państwowego w Katowicach, na którym - jako strona społeczna - chcemy zadać nadal nurtujące nas pytania, w tym te: co zostało z zasobu archiwalnego, jaki był zgromadzony w Oddziale w Pszczynie i jak zdaniem Dyrekcji będzie wyglądało dalsze udostępnianie zbiorów - pisze Sławomir Pastuszka.

Poniżej publikujemy pismo dr P. Pietrzyka:

archiwum państwowe

archiwum państwowe

ar / pless.pl

Jeśli chcesz otrzymywać powiadomienia o nowych artykułach z tematu "Likwidacja archiwum" podaj

Komentarze

Zgodnie z Rozporządzeniem Ogólnym o Ochronie Danych Osobowych (RODO) na portalu pless.pl zaktualizowana została Polityka Prywatności. Zachęcamy do zapoznania się z dokumentem.

Likwidacja archiwum

Jeśli chcesz otrzymywać powiadomienia o nowych artykułach z tematu "Likwidacja archiwum" podaj